Dawna Synagoga zlokalizowana na terenie Sandomierza obecnie pełni funkcję siedziby Archiwum Państwowego. Lokalna gmina żydowska podczas średniowiecza należała do największych i najważniejszych w całym regionie. Budynek synagogi ma bardzo ciekawą przeszłość, które odzwierciedla losy społeczności żydowskiej oraz przeplatające się sprawy mieszkańców. Podczas wycieczki do Sandomierza to miejsce, które zdecydowanie warto odwiedzić i połączyć ze spacerem po okolicy.
Dawna Synagoga Sandomierz – historia miejsca
Dawna Synagoga w Sandomierzu powstała najprawdopodobniej w XVIII wieku, jednak część badaczy szacuje jej pochodzenie nawet na XVII wiek. Jakiś czas po wzniesieniu budynku dobudowano dom kahału, czyli przestrzeń dla organizacji żydowskiej, od północnej strony synagogi. Synagoga powstała najprawdopodobniej w miejscu wcześniejszej świątyni. Wzniesiono ją na planie zbliżonym do kwadratu, a architekturę utrzymano w stylu charakterystycznym dla późnego baroku. Budynek pokryty jest dachem łamanym z podbitym gontem. W niegdysiejszej sali modlitewnej znajdowało się piękne sklepienie krzyżowo-kolebkowe z lunetami. W każdej ścianie znajdują się po 3 okna, dzięki czemu wewnątrz jest widno za dnia.
W środku znajdowały się również zabytkowe polichromie, jednak zamalowano je na początku XX wieku. Najstarszy fragment malowideł pochodzi z XVIII wieku i znajduje się na środkowym przęśle ściany wschodniej. Na obrazach można było zobaczyć sceny z budowy Jerozolimy, Mojżesza nad Nilem, Ścianę Płaczu, Górę Synaj i wiele innych kojarzących się z kulturą żydowską przedstawień. Następnie przeprowadzano remonty, kolejno w 1872 r., 1911 r. oraz w 1929 roku. Podczas II wojny światowej budynek kompletnie zdewastowano przez niemieckich okupantów. Remont przeprowadzono dopiero w latach 70. i wówczas przeznaczono budynek na działalność Archiwum Państwowego. Obecnie dawna synagoga wraz z kahałem są wpisane do rejestru zabytków województwa świętokrzyskiego.
Praktyczne informacja dla turystów
Obecnie w budynku znajduje się Oddział Archiwum Państwowego. W zbiorach znajdują się akta Sandomierza sięgające nawet XVI wieku oraz niezwykle bogate zbiory różnorodnych archiwaliów z XIX wieku z terenu całego województwa świętokrzyskiego. Nad skarpą przy synagodze znajdują się pozostałości muru obronnego i baszty. Warto podkreślić, że budynek dawnej synagogi nie jest obecnie dostępny dla zwiedzających. Można go oglądać jedynie z zewnątrz.
Obiekt mieści się przy ulicy Żydowskiej 4, w zachodniej części Starego Miasta. Dawna Synagoga (Sandomierz) przylega do średniowiecznych murów miejskich. Można się tam dogodnie dostać komunikacja miejską – w odległości kilkunastu minut spacerem znajdują się przystanki autobusowe. Sam budynek położony jest w bardzo reprezentatywnym miejscu. W bezpośrednim dystansie znajduje się piękny deptak spacerowy (nazywany przez mieszkańców Podwalem Dolnym), charakterystyczna brama Ucho Igielne, a dalej również teren zielony parku im. Jana Pawła II. Zdecydowanie warto poświęcić czas, żeby obejrzeć te zabytki w Sandomierzu i lepiej poznać historię tego miasta.